تشخیص و درمان بیماری لوپوس
عوامل ایجاد کننده و زمینه ساز این بیماری کدام اند؟
عوامل ایجاد کننده این بیماری مانند بقیه بیماری های سیستم ایمنی ناشناخته می باشد، اما طبق بررسی های انجام شده، هم عوامل محیطی و هم عوامل ژنتیکی در ایجاد این بیماری دخالت دارند. در مورد عوامل ژنتیکی معلوم شده در خانواده هایی که مبتلا به بیماری لوپوس هستند، افراد آن خانواده حدود 3 تا 4 برابر بیشتر از افراد دیگر ممکن است دچار این بیماری شوند.
از عوامل محیطی نور آفتاب، به خصوص اشعه ماورای بنفش در ایجاد این بیماری نقش اساسی دارد و کسانی که بیشتر در معرض نور آفتاب و اشعه ماورای بنفش می باشند، به همان نسبت بیشتر در معرض ابتلا به این بیماری هستند.
از دیگر عوامل موثر، هورمون های جنسی هستند که بیشتر در مورد خانم ها تاثیر گذار می باشند. از عوامل دیگر می توان به تاثیر نامطلوب یک سری از داروها در خانم ها اشاره کرد. مصرف برخی داروها، بیماری لوپوس را در این افراد تشدید می کنند.
البته لازم به ذکر است این عوامل در ارتباط با لوپوس سیستمیک عنوان می شود و لوپوس دارویی علایم و علت های دیگری دارد. لوپوس دارویی، بیماری می باشد که فقط در اثر مصرف داروها ایجاد می شود و مانند لوپوس سیستمیک، سیستم های مختلف بدن را درگیر نمی کند.
عوامل ویروسی و میکروبی نیز به عنوان عامل ایجاد کننده این بیماری مطرح می باشند. مشاهده شده است افرادی که با جوانه های حاوی ماده آلفا آلفا در تماس زیاد می باشند، امکان ابتلا شدن آن ها به این بیماری بیشتر است.
این بیماری بیشتر در چه افرادی دیده می شود؟
این بیماری، بیشتر در خانم های جوان رخ می دهد و از دهه دوم و سوم عمر شروع می شود و بیشترین تعداد مبتلا شدن، در دهه سوم و چهارم می باشد، ولی ممکن است در هر سنی نیز دیده شود. از نظر شیوع، خانم ها در سنین باروری حدود 9 برابر آقایان و در سنین دیگر حدود 3 برابر آقایان به این بیماری مبتلا می شوند.
راه های تشخیص این بیماری کدام است؟
در تشخیص این بیماری حدودا 11 علامت تشخیصی داریم. اگر از این 11 مورد، حداقل 4 مورد در یک بیمار موجود باشد، تشخیص لوپوس قطعی می شود. در این بیماری مجموعه علایم بالینی با هم در تشخیص بیماری استفاده می شوند. اما با توجه به این که همه علایم ممکن است به صورت پشت سر هم در یک فرد ایجاد نشود، گذشت زمان خیلی وقت ها تشخیص را قطعی خواهد کرد.
بایستی به بیمار فرصت داده شود و چند بار مراجعه کند تا مشخص شود که بیمار مبتلا به لوپوس است یا نه، زیرا ممکن است همه علائم در یک زمان و در آن واحد با هم ایجاد نشوند و همانطور که گفته شد باید حداقل 4 مورد از 11 مورد در یک
لوپوس
شخص موجود باشد تا به آن فرد، بیمار مبتلا به لوپوس اطلاق شود.
راه های درمان این بیماری کدام است؟
راه های درمان با توجه به این که کدام یک از علایم ذکر شده در بیمار موجود می باشد، متفاوت بوده و باید مشخص شود بیمار کدام یک از علایم را دارد؛ مثلا اگر بیمار دچار مشکلات مفصلی و یا پوستی شده باشد، داروهایی مانند استروئیدها و یا کورتون(پردنیزولون) با دوز پایین توصیه می شود. این بیماران نباید زیاد در معرض نور آفتاب قرار بگیرند، به خصوص در ساعت هایی که تابش نور آفتاب شدید است.
در این بیماران بر اساس علایم موجود، درمان شروع می شود. برای بیمارانی که اختلالات سیستم هایی مانند مغز و کلیه را به حالت شدید داشته باشند، بایستی از داروهای سایکوتوکسیک یا داروهای قوی تر که سیستم ایمنی را ضعیف می کند، استفاده شود.
آیا این بیماری بعد از درمان ممکن است عود مجدد داشته باشد؟
در درمان این بیماری، پیگیری از اهمیت خاصی برخوردار است و با توجه به اینکه برای این بیماران درمان قطعی و اساسی وجود ندارد و فقط بیماری کنترل می شود، بنابراین نیاز به پیگیری های مجدد وجود دارد. این بیماران باید بدانند که اگر در یک دوره، بهبودی پیدا کردند، بدان معنی نمی باشد که تا آخر عمر بهبودی کامل خواهند داشت، مثلا اگر مشکل کلیه این بیماران برطرف شد و مقدار دوز داروها کم شد، نباید درمان بیماری را رها کنند و بایستی هر چند وقت یک بار از لحاظ آزمایشگاهی و بالینی به دقت بررسی شوند.
عدم درمان به موقع چه عوارضی ممکن است داشته باشد؟
عدم درمان به موقع، عوارض خطیری دارد، طوری که اگر این بیماران به موقع درمان نشوند و مثلا درگیری ریوی شدت پیدا کنند، احتمال فوت شدن بیمار حتمی است و یا اگر ناراحتی کلیه داشته باشند، ممکن است دچار نارسایی کلیه شده و نیاز به دیالیز پیدا کنند و کلیه تا آخر عمر کارآیی خود را از دست بدهد.
به طور کلی اگر در یکی از موارد و علایم ذکر شده، نسبت به درمان به موقع اقدام نشود، ممکن است منجر به فوت بیمار شود.
آیا راهی برای پیشگیری از این بیماری وجود دارد؟
با توجه به اینکه علت بیماری به طور کامل مشخص نمی باشد، بنابراین راه پیشگیری خاصی نیز وجود ندارد، ولی خانواده هایی که دچار این بیماری هستند بایستی به محض مشاهده اولین علامت، مثلا با مشاهده راش پوستی یا درد مفصل یا ورم صورت، سریعا به پزشک مراجعه کنند و تحت درمان قرار بگیرند.
این بیماری همراه چه بیماری های مشابه دیگری می تواند اتفاق افتد؟
این بیماری می تواند هم زمان با سایر بیماری ها رخ دهد، مثلا چند بیماری روماتیسمی با هم موجود باشد؛ یا به همراه لوپوس، بیماری آرتریت روماتوئید هم داشته باشند؛ و یا همزمان اسکلرودرمی هم موجود باشد، ولی نباید این بیماری یا بیماری های مشابه اشتباه شود.
به عنوان مثال کسی که بیماری خونی دارد، نباید با سرطان خون اشتباه شود؛ یا بیماری که سرطان کلیه دارد، نباید با سایر بیماری های کلیه اشتباه شود.
به دلیل اینکه بیماری لوپوس، همه قسمت های بدن را درگیر می کند، در درمان این بیماری باید نهایت دقت انجام گیرد.
توصیه شما به افراد مبتلا به این بیماری کدام است؟
این بیماران بایستی به محض مشاهده اولین علامت این بیماری به پزشک مراجعه کنند، به خصوص بیمارانی که مشکل کلیوی دارند، چون اگر بلافاصله نسبت به درمان اقدام کنند، کلیه خیلی خوب به درمان جواب می دهد. اگر سریعا کلیه درمان نشود، بیمار در مدت کمی دچار نارسایی کلیه خواهد شد.
فراموش نکنید با درمان این بیماری خیلی از مشکلات بیمار حل خواهد شد و از عوارض بعدی جلوگیری می شود و تا حدود زیادی بیماری خاموش خواهد شد، ولی اگر به موقع مراجعه نشود، عوارض شدیدتری ممکن است به همراه داشته باشد.
دکتر زهرا بصیری- فوق تخصص روماتولوژی
ماهنامه دنیای سلامت-10
