لئوناردو داوینچی و راز تابلوی مونالیزا
لئوناردو داوینچی (1452 _ 1519 ) دانشمند و هنرمند ایتالیایی دوره رنسانس است که در رشته‌های نقاشی،ریاضی،معماری،موسیقی،کالبدشناسی،مهندسی،تندیسگری،وهندسه برجسته بود.
عده‌ای از محققان ایتالیایی با تحقیق بر روی اثر انگشت بازسازی شدۀ وی، او را دارای ریشۀ عربی و اهل خاورمیانه برشمرده‌اند. داوینچی را کهن‌الگوی"فرد رنسانسی" دانسته‌اند. وی فردی بی‌نهایت خلاق و کنجکاو بود. او نظریات خود را در مجموعه یادداشتهایی که بالغ بر هزاران صفحه می باشند، ثبت کرده است. او طرحهای مبتکرانه‌ای را برای ساخت سلاحهایی مانند توپ‌های بخار، ماشین‌های پرنده و ادوات زرهی ارائه کرده بود، هرچند که بسیاری از آنها هرگز ساخته نشدند.
داوینچی اولین طراح هواپیما و صدها اثر معماری دیگر به‌شمار می‌رود. یکی از طرحهای ابتکاری او لباس غواصی و زیر دریایی جنگی است. او همچنین مسلسل، تانک نظامی، ساعتی که به ساعت داوینچی معروف است، کیلومتر شمار و چیزهای دیگر را طراحی یا اختراع کرد و با استفاده از خط معکوس برای طراحی‌های خود یادداشتهایی را نوشته است، که آنها را فقط در آینه می‌توان خواند. شهرت جهانی داوینچی بیشتر به‌خاطر نقاشی‌های شام آخر و مونالیزا است
اوینچی حدود سال 1503 کار روی تابلو مونالیزا را آغاز نمود و در همین زمان که با شکوه ترین اثر هنری خود، یعنی تابلوی مونالیزا یا لبخند ژوکوند را خلق کرد. آثار داوینچی اغلب دارای رمز و راز خاص خود هستند که همین امر باعث شهرت بیشتر داوینچی شده است. اما از میان دلایل متعدد مونالیزا به دو دلیل در سراسر دنیا مشهور شده است : یکی به خاطر لبخند مرموزش و دیگر به خاطر اینکه از معدود نقاشی های به جا مانده از معتبر ترین استاد رنسانس لئوناردو داوینچی می باشد.
برای کشف رازهای این تابلو اشخاص زیادی تحقیق کرده اند. اخیرا یک پژوهشگر آلمانی، در جریان تحقیق در این باره به نظریه ای تازه رسیده است.این پژوهشگر مدیر کتابخانه ی دانشگاه هایدلبرگ است که می گوید پس از مطالعات فراوان پی به هویت صاحب لبخند معروف ژوکوند برده است. او می گوید مونالیزا همسر یک تاجر فلورانسی بوده است. براساس یک کار پژوهشی دیگر که از سوی کارشناسان کانادایی صورت گرفت، نوع لبخند مونالیزا، نشان از آن دارد که این زن، به هنگام نقاشی از چهره اش، یا باردار بوده و یا به تازگی نوزادی به دنیا آورده بوده است. این کارشناسان همچنین معتقدند که نوع لباسی که مونالیزا بر تن دارد، جامه ای بوده است که زنان باردار در قرن شانزدهم می پوشیده اند. بخش دیگری از شگفتی متمرکز بر خود لبخند است.
یک عصب شناس آلمانی مدعی است که لبخند مونالیزا ناشی از خطای حسی است که در چشم انسان هنگام پردازش تصویر ایجاد می شود. زمانی که داوینچی در قرن شانزدهم این اثر را خلق کرد، اجزای صورت را طوری شکل داد که وقتی یک نفر به طور مستقیم به لب ها نگاه می کند، در یک لحظه خنده ناپدید شده و درست در همان لحظه وقتی به بخش دیگری از تصویر نگاه می کند، خنده پدیدار می شود. داوینچی این خطای حسی را با استفاده از خطاهای بینایی که امروزه در علم پزشکی دارای تعریف و مبنای علمی هستند، ایجاد کرده است. لئوناردو داوینچی خنده ی مشهور تابلوی مونالیزا را با استفاده از سایه هایی که ما به بهترین شکل با دید پیرامونی می بینیم در چهره ایجاد کرده است و به همین دلید این خنده زمانی مشهود است که در چهره ی وی به چشمهایش یا قسمتی دیگر منهای لبها نگاه می کنیم. در واقع لبهای مونالیزا در محدوده ی پیرامونی دید قرار دارند.
تنوع در ویژگی های این تابلو شگفت انگیز است که برخی از آنها عبارتند از : طرز نشستن مونالیزا ( که آرنج دست چپ را بر دسته ی صندلی قرار داده و کف دست راست را بر موچ دست چپ ) هنوز هم یکی از ژست های محبوب عکاسان است. * پلی که در پس زمینه ی پشت شانه ی چپ مونالیزا دیده می شود هنوز هم به عنوان یکی از جاذبه های شهر بورونو پذیرای توریست هاست. * آرواره های مونالیزا مردانه است و این حدس زده می شود که لئوناردو دو چهره ی خودش را به تصویر کشیده است.در این نقاشی دست های مونالیزا متورم است که به اعتقاد برخی این امر دلیل بر آبستن بودن مونالیزا است. از سوی دیگر حلقه ای در دست مونالیزا وجود ندارد تا نشان دهد که او متاهل است!
تحقیق در مورد عجایب این تابلو در سال های اخیر شدت گرفته است. مثلا به تازگی در مورد نقاشی مونالیزا گفته شده که پیش از این ابرو، مژه و لبخند بزرگتر و پتویی نیز بر روی زانوانش داشته است. این مطلب را یک دانشمند فرانسوی که مخترع یک دوربین عکاسی چند طیفی است اعلام کرد. مهندس پاسکال کوت با استفاده از این دوربین 240 مگا پیکسلی در کنار یک گروه از دانشمندان از 3 سال پیش روی این نقاشی رنگ روغن که 500 سال عمر دارد، کار کرده است. وی گفته است با اشعه ی مادون قرمز رد مژه ها را زیر چشم ها کشف کرده که بر اساس این عکس مونالیزا در اصل مژه و ابرو داشته و بر اثر مرور زمان رنگدانه از بین رفته است. بنابر این رمز گشایی، مونالیزای جوان اوایل خنده ای پررنگ تر و برجسته تری داشته، لبه ی پیراهنش دارای تور دوزی سفید و ساعدش روی یک دسته ی صندلی بوده است.
همچنین گفته می شد این تابلو پرتره همسر گیولیانو مدیسی ( خانواده ی اشرافی فلورنس در قرن 16) یا همسر شاهزاده کارل آمبویس بوده است. برخی دیگر از این محققان بر این باور بوده اند که در ترسیم این نقاشی اساسا هیچ گونه مدلی وجود نداشته است و داوینچی تصویر ذهنی خویش را از یک زن نقاشی کرده است. سالها پنداشته می شد که مونالیزا شباهت بسیاری به پرتره خالق آن دارد؛ به این معنی که در واقع لئوناردو تصویر خودش را نقاشی کرده است.برخی از محققان نیز معتقد بودند که لئوناردو داوینچی در این تابلو پرتره مادر خود را نقاشی کرده است. اما در این میان یکی از احتمالات موجود درباره ی این پرتره ی بدون امضا و بدون تاریخ به جورجیو واساری، نقاش و نویسنده ی ایتالیایی (1547-1511) تعلق داشت.وی که از نخستین زندگینامه نویسان تاریخ هنر در عصر جدید محسوب می شود در بیوگرافی لئوناردو داوینچی فاش کرد که داوینچی پس از بازگشت به فلورانس در سال های 1500 تا 1506 پرتره ای از مونالیزا دلجیوکندو سومین همسر تاجر ابریشم اهل فلورانس فرانچسکو دلجیو کندو کشیده است. سر انجام در 14 ژانویه 2008 وایت پروبست ، رئیس کتابخانه ی دانشگاه هایدلبرگ آلمان در مقاله ای خبر داد که قصد دارد معمای هویت مونالیزا را برای همیشه فاش کند. پروبست اعلام کرد، طبق یادداشت های موجود در حاشیه ی یکی از کتاب های موجود در کتابخانه هایدلبرگ که به یکی از معاصران لئوناردو بنام آگوستینو وسپوسی تعلق دارد و به سال 1503 باز می گردد، زنی که در معروف ترین تابلوی نقاشی جهان، لبخندی اسرار آمیز بر لب دارد مونالیزا دلجیوکندو، همسر فرانچسکو دلجیو کندو، تاجر ابریشم اهل فلورانس است که به مناسبت خرید خانه ای جدید و تولد موفقیت آمیز فرزندش سفارش این تابلو را به لئوناردو داده است.
محققان با این پرسش ها روبه رو بوده اند که آیا مونالیزا واقعا یک پرتره بوده است؟ و اگر این تابلو از سوی کسی سفارش داده شده ، چرا داوینچی پس از پایان به سفارش دهنده تحویل نداده و با خود به فرانسه می آورد و کمی پیش از مرگش به پادشاه فرانسه می فروشد! در سال های گذشته اسکن سه بعدی که از این تصویر تهیه شد، این امکان را برای دانشمندان فراهم کرده است که قشر های رنگی این تابلو را به طور دقیق مورد تجزیه و تحلیل قرار دهند. به گفته ی جان تیلور ار انجمن تحقیقاتی کانادا، کوچکترین اثری از حرکت قلم، نه در گل های ظریف کار شده روی پیراهن مونالیزا و نه در موهای وی دیده نمی شود. وی افزود این مسئله نشان دهنده ی نبوغ سرشار این هنرمند است و ما نمی دانیم که او چگونه رنگ ها را روی بوم مالیده است!
اما در این میان یکی از بخش های شگفت انگیز این تابلو برای بیننده ی امروزی آن است که مونالیزا ابرو ندارد که گویا مطابق با زیبایی ایده آل در آن زمان بوده است. گفتنی است که ابعاد مونالیزا 76 در 8 در 53 سانتی متر است و هنوز کسی به طور قطع نمی داند که این تابلو از اطراف ( ستون های نقاشی شده از چپ و راست) بریده شده است یا خیر.
داوینچی ایتالیایی که بسیار به این تابلو علاقه داشت آنرا هیچ وقت از خود جدا نمی کرد. زمانی که داوینچی دعوت فرانسوای اول پادشاه فرانسه برای زندگی در این کشور را پذیرفت، لبخند ژوکوند نیز توسط فرانسوا خریداری شده و جزو مجموعه آثار هنری فرانسه قرار گرفت. پس از انقلاب فرانسه این تابلو به موزه ی لوور پاریس برده شده بود، اما ناپلئون این تابلو را از دیوار لوور پایین آورده و در اتاق خوابش آویزان کرد. بعد ها مونالیزا بار دیگر به لوور بازگردانده شد. در سال 1911 مونالیزا توسط نقاش 31 سال ی ایتالیایی، پروجیا از موزه ی لوور به سرقت رفت. این سرقت که یک فاجعه ی بزرگ برای لوور محسوب می شد، حکومت فرانسه را مجبور کرد که مدیر موزه را اخراج کند و به مدت 3 سال ماجرای دزدیده شدن مونالیزا تیتر نخست تمام نشریات بود. همچنان که ماهها می گذشت احتمال نابود شدن مونالیزا بیشتر می شد تا آنکه مسئولان موزه ی لوور نامه ای در یافت کردند که از گالری یوفیزی در فلورانس نوشته شده بود که آنها مردی را بنام وینچنزو پروژیا دستگیر کردند که مونالیزا را به یک مالخر و دلال اشیاء عتیقه یرای فروش داده بود اما او پس از سرقت تابلو همدستان خود را رها کرده تا خود به تنهایی آن را به فروش برساند. لذا پس از دستگیری او تابلو در 4 ژاویه 1914 یعنی 3 سال پس از سرقت یه موزه ی لوور برگردانده شد و او تنها به چند ماه زندان محکوم گردید. تا اینکه در اواخر جنگ جهانی دوم پس از آگوست 1944 و آزادی پاریس، مونالیزا این شاهکار 500 ساله برای همیشه به جایگاه خویش در موزه ی لوور پاریس بازگردانده شد.
در یکی از سرسراهای موزه ی لوور در پاریس یک جعبه ی بزرگ شیشه ای به ابعاد 3 در 2/5 متر قرار دارد که همیشه عده ی زیادی برای دیدن آنچه درو آن هست جمع شده اند. دما و رطوبت این جعبه ی ضد گلوله همیشه تحت کنترل قرارد ارد و سالی یک بار شرایط درونی آن مورد بازبینی کلی قرار می گیرد. تمام این اقدامات به علاوه تدابیر امنیتی ویژه برای حفظ و نگهداری معروف ترین تابلوی نقاشی جهان – مونالیزا و یا لبخند ژوکوند – انجام می شود.
لازم به ذکر است 52 سال پیش هم، شخصی به بخش پایینی تابلوی لبخند ژوکوند اسید پاشید، اما تابلو بلافاصله توسط کارشناسان مرمت و بازسازی شد.
منبع :
http://titijonoub.blogfa.com