کدو حلوايي، کدويي پُر خاصيت
از دوران مدرسه آموخته‌ايم، كدوها در ميان صيفي‌جات جاي دارند. آنها به دو دسته كدوهاي تابستاني و زمستاني تقسيم مي‌شوند.
نوع تابستاني آن، همان "كدو سبز" است كه پوست صاف و نرمي دارد و اغلب ايراني‌ها از آن خورش تهيه كرده و يا در كنار مرغ آن را ميل مي‌كنند و البته كوكوي خوشمزه‌اش را براي شام مي‌پزند. به علاوه، هنگام كاهش وزن و کاهش قند خون، به عضو ثابت برنامه غذايي ما تبديل مي‌شود.
اما منظور از نوع زمستاني، "كدو تنبل" يا "کدو حلوايي" است. به نظر مي‌رسد به دليل جثه بزرگش، به آن لقب تنبل داده‌اند و به دليل تهيه دسرهاي شيرين با آن در فصل زمستان، به كدو حلوايي معروف است. ما نيز مي‌خواهيم درباره ارزش غذايي مورد آخر برايتان بگوييم.
انواع کدو حلوايي
كدو تنبل‌هاي كشور ما دو نوع‌اند: نوع اول كاملاً گرد هستند و نوع دوم، سر باريك و انتهاي پهني دارند و شكل‌شان نامتقارن است. شايد باور نكنيد كه نوع دوم از نظر داشتن ميزان بتاكاروتن (پيش ساز ويتامين A) ارجحيت دارد، به طوري كه تحقيقات نشان داده است بتاكاروتن موجود در نوع دوم چهار برابر بيشتر است. علاوه بر اين، كدو حلوايي نوع دوم، پتاسيم بالايي دارد و خوردن آن براي كساني كه ازفشار خون بالا رنج مي‌برند، مفيد است. ويتامين C کدو حلوايي نيز در مقايسه با ساير كدوها بيشتر است، البته با پختن آن در حرارت بالا و حتي سرخ كردن، ديگر اثري از اين ويتامين باقي نخواهد ماند، مگر اينكه آن را در ظرفي در بسته بخارپز كنيد كه در اين صورت ميزان از بين رفتن اين ويتامين کم خواهد شد.
سرشار از آنتي‌اکسيدان
مصرف روزانه تمامي سبزي‌هاي سبز و زرد مثل هويج و كدو حلوايي ، به همه گروه‌هاي سني توصيه مي‌شود، زيرا بررسي‌ها نشان داده‌اند، مصرف مرتب اين سبزي ها، احتمال ابتلا به سرطان پروستات را در افراد بالاي 60 سال به ميزان قابل‌ملاحظه‌اي كاهش مي‌دهد و اين موضوع به خاطر وجود كاروتنوييد‌هاي فراواني (مثل بتاروتن) است كه در اين سبزي ها وجود دارد.
به علاوه نتايج مطالعات حاكي از آن است كه سالمنداني كه ميزان بتاكاروتن خون‌شان پايين است، بيشتر احتمال دارد به مشكلات چشمي مانند آب مرواريد دچار شوند و ديده شده با افزودن اين سبزي به برنامه‌غذايي‌شان، احتمال ابتلا به اين بيماري در سال‌هاي بعدي زندگي به حداقل مي‌رسد. بنابراين چه بهتر كه اين سبزي را از همين حالا در سوپ و يا خورش خود اضافه كنيد.
حتي اين سبزي براي كساني كه به سرماخوردگي و آنفلوآنزا دچارند نيز مفيد است، به خصوص در فصول سرد كه اين بيماري شيوع بيشتري دارد، زيرا منبع مناسب ويتامين C، E و بتاكاروتن است که همه آنها خاصيت آنتي‌اكسيداني دارند و از بروز سرماخوردگي و آنفلوآنزا جلوگيري مي‌كنند.
همچنين به علت داشتن اين آنتي‌اكسيدان‌ها، از تخريب ديواره عروق كه در اثر تجمع LDL (کلسترول بد) شكل مي‌گيرد ، جلوگيري مي کند و در نتيجه احتمال ابتلا به بيماري‌هاي قلبي را كم مي نمايد.
راهنماي خريد،نگهداري و پخت
هنگام خريد، بايد كدوهاي سالم و بدون لك را جدا كنيد. از خريد كدوهايي كه با كمي فشار دادن، نشانه‌هاي لهيدگي احساس مي‌کنيد، بپرهيزيد.
اين سبزي را قبل از بريدن مي توانيد در جايي خنك (بيرون از يخچال) بگذاريد، اما به محض برش دادن، بدون برداشتن تخمه‌هاي کدو، بايد آن را داخل كيسه‌اي پلاستيكي در يخچال قرار دهيد.
اين كدو را مي‌توانيد آب‌پز، بخارپز يا كباب كنيد و به كمك مغزها و عسل دسرهايي خوشمزه از آن تهيه کنيد. اگر كدو حلوايي كه خريده‌ايد، بيش از مصرف هفتگي‌تان است، توصيه مي‌شود آن را بخارپز كرده و در بسته‌بندي هايي كوچك، در فريزر ذخيره كنيد. البته سعي كنيد تا مدت يك ماه آن را ميل كنيد و بيش از اين در فريزر هم نگذاريد.
شما مي‌توانيد با مخلوط كردن اين سبزي با انواع سبزيجات از جمله كرفس و جوانه گندم تازه، غذايي مفيد براي كساني كه فشار خون بالايي دارند، تهيه كنيد، زيرا هر سه اين سبزي ها، تنظيم‌كننده فشار خون هستند.
به علاوه، مصرف توام كدو حلوايي با سبزي‌هايي مانند كلم برگ قرمز، قارچ و گوجه‌فرنگي به دليل خاصيت كاهندگي چربي خون و دارا بودن آنتي‌اكسيدان فراوان، براي كساني كه سابقه بيماري قلبي دارند، توصيه مي‌شود كه مي‌توانيد آنها را با هم، در سوپ و يا كنار ماهي و مرغ بخارپز يا كباب شده ميل كنيد.
خواص دارويي کدوحلوايي
به غير از استفاده‌هاي خوراکي از کدوحلوايي يا تخمه آن، اجزاي مختلف اين سبزي، خواص دارويي گوناگوني نيز دارند؛ مثلا از گل کدو براي تهيه مرهم زخم استفاده مي‌شود.
روغن تخم کدو حلوايي از قديم گفته مي‌شود اثرات مفيدي روي مشکلات پروستات دارد. مطالعات جديد هم تا حدودي اين نظريه را تاييد کرده‌اند و حتي يک دارو براي درمان بزرگي خوش‌خيم پروستات، با استفاده از عصاره تخم کدو به بازار معرفي شده است. روغن تخم کدو حلوايي، اسيدهاي چرب مفيدي دارد که باعث سلامت عروق و اعصاب مي‌شود. اين اسيدهاي چرب ضروري، در بافت‌هاي بدن هم کاربرد دارند.
به غير از درمان بزرگي خوش‌خيم پروستات (که تقريبا اثرات آن ثابت شده است)، استفاده‌هاي ديگري هم براي تخمه هاي کدوحلوايي عنوان مي‌شود؛ مثل درمان افسردگي، درمان سنگ کليه ، برطرف کردن انگل‌ها و عفونت‌هاي گوارشي. اگرچه اين درمان‌ها هنوز کاملا از نظر علمي تاييد نشده‌اند، اما خاصيت ضدانگل بودن تخم کدو يک عقيده ي قديمي است.
کدو حلوايي اثرات مفيدي بر عملکرد مثانه دارد.
وجود اسيد آمينه ي تريپتوفان، خاصيت ضدافسردگي کدو را توجيه مي‌کند و مطالعاتي هم در تايلند در زمينه فوايد اين سبزي در جلوگيري از به وجود آمدن سنگ کليه در حال انجام است.
دکتر مهرداد اخوان بهبهاني
هفته نامه سلامت
