مراقبت از پوست

تأثــــــیر بیمــاری های کلیوی بر پوســــــت، مو و ناخن

بیماران مبتلا به نارسایی کلیه در طول درگیری درازمدت یا دائمی با این بیماری همواره دچار عوارض فراوانی می شوند که هریک به نوبه خود دردسرآفرین و مشکل زا هستند. از آنجا که نارسایی کلیه با جان فرد مبتلا سر و کار دارد، همواره مورد توجه مردم بوده است...

این بیماری عوارضی هم دارد که چندان به چشم نمی آیند ولی برای فرد مبتلا بسیار مهم هستند. یکی از این عوارض و ضایعات، مشکلات پوستی است. این مشکلات معمولا خطر جانی برای بیمار ندارند اما مستقیم در کیفیت زندگی او تاثیرگذارند.
دکتر غلامحسین غفارپور، متخصص پوست و عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی تهران، درباره این بیماری ها می گوید: «نمی توان به این دلیلدرد که بیمار دچار نارسایی کلیه با بیماری نسبتا جدی و مادام العمری دست به گریبان است، کیفیت زندگی او را در نظر نگرفت و از عوارض جانبی بیماری اش غافل شد چون هر یک از این عوارض می توانند حتی بیشتر از خود بیماری –چه از نظر سلامت جسمی و چه از نظر سلامت روانی به فرد مبتلا آسیب برسانند.»

دکتر آریا جنابی، متخصص بیماری های کلیه و عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی تهران نیز معتقد است: «یکی از اهداف درمان این بیماران، کم کردن عوارض پوستی است زیرا علاوه بر تاثیر جسمی، می تواند نقش روانی در تداوم و پیگیری درمانشان داشته باشد. اگر بتوان عوارض و ضایعات پوستی این بیماران را کاهش داد، از نظر اجتماعی وضعیت مطلوب تری پیدا می کنند و می توانند به زندگی عادی بپردازند.» عوارض پوستی ناشی از نارسایی کلیه در مراحل اولیه بیماری بروز نمی کنند و افرادی که به نوع خفیف تر بیماری های کلیوی مبتلا هستند، معمولا دچار این عوارض نمی شوند. این تغییرات و عوارض به تدریج و در طول زمان به وجود می آیند و با پیشرفت بیماری و بی توجهی تشدید می شوند. مشکلات پوستی ممکن است از تغییر رنگ پوست، ضایعات پوستی، خارش و ریزش موها تا کبودی های موضعی، تورم اندام ها و... باشند و بسیاری از آنها با توجه بیشتر تا حدودی بهبود پیدا می کنند.

● تغییر رنگ پوست
تغییر رنگ پوست به خصوص پوست چهره، یکی از شکایت های رایج بیماران کلیوی است. دکتر جنابی در مورد این تغییر رنگ چهره به زرد مایل به نارنجی توضیح می دهد: «علت بروز این عارضه، ناتوانی کلیه در دفع سموم بدن و رسوب این سم ها در لایه های پوست نواحی مختلف بدن از جمله صورت است. البته ممکن است کم خونی نیز در این تغییر رنگ پوست موثر باشد. یکی از هورمون های مهمی که در خون سازی نقش دارد، اریتروپوئیین است. ایجاد نارسایی در عملکرد کلیه، به تدریج باعث اختلال و کاهش میزان ترشح این هورمون که از کلیه ها ترشح می شود و این وضعیت در نهایت باعث کم خونی و تیره شدن رنگ پوست خواهد شد.» دکتر غفارپور نیز برطرف شدن این مشکل را در درمان کم خونی و نارسایی کلیه می داند و می گوید: «برای درمان موضعی تیرگی های ایجاد شده، می توان هفته ای چند بار و در شب از کرم های روشن کننده استفاده کرد.»

● خشکی و خارش پوست
دکتر جنابی، خشک شدن پوست را از دیگر عوارض پوستی بیماری های کلیوی برمی شمارد و می گوید: «در بیماران مبتلا به نارسایی کلیه، پوست طراوت و لطافت خود را از دست می دهد، حالت شکننده پیدا می کند و دچار خارش های گسترده یا محدود می شود. این خارش باعث می شود فرد مدام پوست خود را بخاراند و همین کار باعث به وجود آمدن خراش های پوستی می شود.»

● ضایعه های پوستی
دکتر جنابی در مورد ضایعات پوستی ای که برخی بیماران مبتلا به نارسایی کلیه به آن دچار می شوند، خاطرنشان می کند: «به دلیل رسوب برخی ترکیب ها از قبیل فسفات ها و دیگر ترکیب های فسفردار، ضایعات برجسته ای در سطح پوست نواحی مختلف بدن این بیماران به وجود می آید. در مراحل اولیه نارسایی پیشرفته کلیه قطره های برفک مانندی به نام «شبنم اورمیک» روی پوست و بیشتر در نواحی ساق پا ایجاد می شود. این ضایعات بیشتر در افرادی که نارسایی پیشرفته کلیه دارند و هنوز تحت درمان دیالیز قرار نگرفته اند، دیده می شود و بعد از شروع دیالیز برطرف خواهندشد.» دکتر غفارپور نیز به «ضایعات سوراخ کننده پوست» اشاره می کند و در مورد مشخصات این ضایعات می افزاید: «این ضایعات، دانه های برجسته زیرپوستی ای هستند که حالت گنبدی شکل دارند و قسمت میانی شان کمی گود است. اندازه آنها گاهی به یک نخود هم می رسد و بیشتر در نواحی ساق پا دیده می شوند. ضایعات سوراخ کننده پوست به شدت خارش دار هستند و با پمادهای کورتیکواستروییدی قوی که خاصیت ضدالتهابی و ضدتکثیر پوستی دارند، درمان می شوند.»

● تورم پوست
معمولا بیماری های کلیوی باعث دفع پروتئین زیاد از بدن می شوند و در نتیجه میزان آلبومین خون کاهش پیدا می کند و یکی از عوارض جدی کاهش آلبومین، ایجاد تورم در پوست است.

دکتر جنابی دلیل این عارضه را تجمع آب در بافت زیر پوست می داند و می افزاید: «


این عارضه در ناحیه جلوی شکم با وضوح بیشتری دیده می شود. همچنین در ساعت های اولیه صبح تورم در اطراف چشم ها به خصوص در کودکانی که دفع پروتئین دارند، قابل مشاهده است. این تورم در ساعت های بعدی روز به خصوص در بیماران دارای تحرک بیشتر، به تدریج در پاها بروز می کند.» دکتر غفارپور دلیل ایجاد این تورم و چین خوردگی ها در پوست بیماران مبتلا به نارسایی کلیه را این گونه توضیح می دهد: «لایه شاخی پوست در این بیماران توانایی نگهداری آب را در خود از دست داده است. درمان این مشکل نیز به کیفیت درمان نارسایی کلیه بستگی دارد ولی استفاده از کرم های محتوی اوسرین، لانولین، گلیسیرین، پارافین یا وازلین می تواند بهبود نسبی ایجاد کند.»

● ضعف ناخن ها
بیماری های کلیوی، تغییراتی هم در ناخن ها می دهند. در برخی مبتلایان، بستر ناخن ها که در افراد سالم به وضوح دیده می شود، دیده نمی شود، محو می شود یا به سمت جلوی ناخن پیشروی می کند و در این حالت ناخن منظره سفید رنگ پیدا خواهد کرد. این عارضه بیشتر در بیمارانی که ابتدا آلبومین سرم آنها کاهش می یابد، دیده می شود. دکتر غفارپور در این باره می گوید: «درمان این عارضه به درمان نارسایی کلیه بستگی دارد ولی به بیماران توصیه می شود ضمن پیگیری درمان بیماری خود، بعد از شستشوی دست، پوست دست و سطح ناخن خود را با یک کرم مرطوب کننده مرطوب کنند.»

● ریزش مو و عوارض دیگر

کم مویی و ریزش مو در نواحی انتهایی اندام ها به ویژه در دست ها و پاها از عوارض نارسایی کلیه است. در نواحی ساق و روی پای این بیماران مویی نمی روید. در برخی موارد ریزش و شکنندگی موی سر، به دلیل کاهش فاکتورهای خونی مانند اسید فولیک و روی افزایش می یابد و حتی گاهی طاسی های موضعی را در پی دارد. از عوارض دیگر پوستی در بیماران کلیوی کبودی هایی نیز که در پوست این بیماران دیده می شود، به دلیل اختلال انعقادی و عملکرد پلاکت هاست و معمولا در نواحی ای مثل ساق پاها، دست ها و شکم دیده می شود که احتمال وارد شدن ضربه های هر چند خفیف به آنها بیشتر است....