تبخال، ویروسی همیشگی

دکتر الهیار طاهری متخصص پوست، مو و زیبایی گفتند:
ویروس آن 2 تیپ دارد تیپ یک آن باعث تبخال در ناحیه لب و دهان و تیپ دو آن باعث بروز تبخال در ناحیه تناسلی می‌شود. معمولاً 7 تا 10 روز طول مى‌کشد تا تبخال برطرف شود تبخال معمولاً روى لب‌ها ظاهر مى‌شود؛ اما گاهى روى سوراخ‌هاى بینى، چانه یا انگشتان دست هم دیده مىشود گرچه غیرمعمول است، اما ممکن است تبخال در داخل دهان هم بروز کند (اما تنها روى لثه‌ها یا کام سخت که در سقف قرار دارد). اگر زخمى روى بافت‌هاى نرم درون دهان‌تان ظاهر شود، ممکن است آفت باشد؛ ولى مطمئناً تبخال نیست. علایم تبخال ممکن است حداکثر تا 20 روز پس از قرار گرفتن در معرض ویروس ظاهر نشود و معمولاً 7 تا 10 روز طول مى‌کشد. تاول‌ها شکل مى‌گیرند، مى‌ترکند و ترشح میکنند سپس کبره زردرنگى تشکیل مى‌شود و در نهایت، با ریختن آن، پوست صورتى‌رنگى در زیر ظاهر مى‌شود و تبخال بدون گذاشتن جا بهبود مىیابد این‌که چه شرایطی سبب می‌‌شود ویروس خفته دوباره بیدار شود، مقوله‌ای است که جا برای بحث بسیار دارد؛ اما به طور خلاصه شرایطی همچون تب، آنفلوانزا، سرماخوردگی، فشارهای روحی و روانی، صدمات به لب یا جراحی‌های روی نواحی دهان و لب، قاعدگی، سوء‌تغذیه و قرار گرفتن در معرض نور خورشید از جمله این موارد هستند وقتی روی لب‌تان تبخال زد، مصرف لبنیات و سیب‌زمینی را به دلیل داشتن لیزین افزایش دهید و از خوردن شکلات، کاکائو، غلات، بادام‌زمینی و ژله خودداری کنید آنچه در این مقاله به آن می‌پردازیم، اطلاعات مورد نیاز در مورد تیپ یک ویروس تبخال است.
ابتلا به تبخال از کودکی:
ابتلا به تیپ یک ویروس تبخال در کودکی رخ می‌دهد. این عارضه به شکل زخم‌های دهانی همراه با تب و آبریزش بینی خود را نشان می‌دهد که به همین علت شبیه به سرماخوردگی همراه با زخم‌ دهانی است و ممکن است در آن مرحله با بعضی بیماری‌های ویروسی اشتباه گرفته شود. آنچه در مورد ویروس تبخال قابل توجه است، این است که برخلاف سایر ویروس‌ها ماندگار است. به عبارتی، ویروس‌های بیماری‌‌زای دیگر پس از بهبودی فرد، از بدن وی خارج می‌شوند؛ اما ویروس تبخال متأسفانه به شکل نهفته در بدن و در ریشه‌های عصبی باقی می‌ماند. در واقع، اگرچه این ویروس‌ها رشدی ندارند؛ اما مرده هم نیستند و به اصطلاح پزشکان به حالت Latent در بدن باقی می‌مانند تا در سنین بزرگ‌سالی در هر موقعیت مناسبی عود کنند.
بروز تبخال در بزرگسالی:
چنانچه سیستم ایمنی بدن ما به هر شکلی اعم از موضعی یا عمومی در بزرگ‌سالی دچار ضعف و نقص بشود، ویروس نهفته تبخال، در بدن فعال می‌شود و ضایعات خود را به شکل زخم نشان می‌دهد. در این مرحله دیگر آن علایم اولیه مانند بی‌حالی، تب و... وجود ندارد و تنها زخم‌های تبخال دیده می‌شوند. البته باید توجه داشت این مسأله متعلق به تیپ یک ویروس تبخال و مربوط به ناحیه لب و دهان است.
چرا دچار ضعف سیستم ایمنی می‌شویم؟
ضعف سیستم ایمنی یا به شکل اولیه یا به صورت اکتسابی است. بعضی افراد به شکل ذاتی و ژنتیکی دچار عارضه‌هایی همراه با ضعف سیستم ایمنی هستند یا این که این بیماری‌ها اکتسابی‌‌اند؛ مثلاً در مورد ایدز، فرد مبتلا به این بیماری نیست و بعدها به آن دچار می‌شود. گاهی هم مصرف بعضی داروها باعث ضعف سیستم ایمنی می‌شود. برای مثال، داروهایی که عوام به عنوان کورتون می‌شناسند و در نگاه علمی و پزشکی به آنها استروئیدی می‌گویند، اگر به مدت 3 هفته پشت سر هم مصرف بشوند، باعث ضعف سیستم ایمنی خواهند شد. از دیگر عوامل ایجاد ضعف در سیستم ایمنی باید به استرس اشاره کرد. حال ممکن است استرس روزانه متأثر از مسائل روزمره کاری، جامعه و زندگی باشد یا حتی ممکن است به علت یک شوک باشد که رایج‌ترین آن دیدن خواب بد و کابوس است.
این مسأله که می‌گویند فرد اگر شب خواب بد ببیند، ممکن است فردا صبح دچار تبخال شود، به این علت است که کابوس می‌تواند به شکل گذرا استرس زیادی به بدن وارد کند و در همان مقطع کوتاه و به شکل موقتی، سیستم ایمنی بدن را مختل و ضعیف می‌کند. در همان زمان کوتاه نیز ویروس نهفته در بدن اجازه تکثیر پیدا می‌کند و بروز می‌یابد.
ضعف موضعی سیستم ایمنی:
گاهی ممکن است ضعف سیستم ایمنی به شکل کلی نباشد و تنها در یک ناحیه و به صورت موضعی باشد. برای مثال، فردی را در نظر بگیرید که در مجاورت آفتاب دچار آفتاب‌سوختگی شده است. تابش آفتاب زیاد به روی پوست باعث می‌شود فعالیت سلول‌های پوستی که کارشان تقویت سیستم ایمنی است، متوقف شود. به عبارتی، آفتاب باعث سرکوب این سلول‌ها می‌شود و ما در هر ناحیه از پوست که دچار آفتاب‌سوختگی شود، شاهد بروز ضعف سیستم ایمنی خواهیم بود که در نتیجه، زمینه برای فعالیت ویروس‌های نهفته تبخال آماده و مساعد می‌شود. البته نه این که هر کسی که خواب بد ببیند یا آفتاب‌سوخته شود، تبخال بزند؛ اما در افرادی که زمینه آن را دارند، این مسأله احتمال بیشتری خواهد داشت.
ریزش ویروس چیست؟
در بحث تبخال موضوعی وجود دارد که به آن ریزش یا به زبان علمی Shedding ویروسی گفته می‌شود. در این حالت، فرد مبتلا دچار برون‌ریزی ویروس‌ها می‌شود؛ اما هیچ ضایعه و زخمی دیده نمی‌شود. به عبارتی، اگرچه ویروس‌ها فعال هستند؛ اما تبخالی دیده نمی‌شود. مهم این است که افراد مبتلا در این حالت می‌توانند به راحتی ویروس را به دیگران منتقل کنند.
توصیه می‌کنیم فردی که تبخال دارد، به‌خصوص در زمان‌هایی که ضایعات تبخال وجود دارد، از بوسیدن بچه‌هایی که تا به حال تبخال نگرفته‌اند، خودداری کند؛ چون آن را منتقل می‌کند. از آنجا که ریزش ویروس علامت مشخصی ندارد، بنابراین افرادی که سابقه تبخال دارند، ممکن است این مرحله را تجربه کنند و نباید بچه‌های کوچک را ببوسند.
درمان تبخال:
 بیماری‌های ویروسی درمان قطعی ندارند و باید دوره عودشان را طی کنند. درمان‌هایی که چه در دوره کودکی و ابتلای به تبخال ارائه می‌شوند و چه در دوره بروز و بزرگ‌سالی استفاده می‌شوند، درمان‌های نگهدارنده و کنترل و کاهش عوارض تبخال هستند. به عبارتی، درمان‌های سلامتی هستند. یعنی اگر فرد تب دارد، از تب‌بر استفاده می‌شود یا اگر دچار آبریزش بینی است، به او آنتی‌هیستامین داده می‌شود تا علایم بیماری کاهش پیدا کند. تبخال به طور معمول و متوسط دوره‌ای 2 تا 3 هفته‌ای دارد که باید این دوره را طی کند و بعد فرد خوب خواهد شد. پزشک در این مرحله از یک‌سری کرم‌ها و شوینده‌های مخصوص استفاده می‌کند که مانع عفونت تبخال می‌شوند. به هر حال، تبخال نوعی زخم باز است که اگر بهداشت را رعایت نکنید، ممکن است دچار باکتری شود و در نتیجه، زخم عفونی شود. استفاده از شوینده‌های ضدمیکروبی، زخم را تمیز می‌کند و بعد هم فرد با استفاده از کرم‌های مخصوص آن را چرب نگه می‌دارد. این مسأله باعث بهبود علایم می‌شود و کمک می‌کند زخم تبخال زودتر از حالت عادی بهبود یابد.
وسایل مشترک ممنوع:
از آنجا که تبخال یک بیماری ویروسی است، بنابراین قابلیت انتقال از طریق استفاده از وسایل مشترک را دارد. بیمار مبتلا به تبخال در مواقعی که زخم تبخال بروز می‌کند، باید حتماً وسایل شخصی و ظروف غذای ویژه خود را داشته باشد و در این وسایل با سایرین شریک نشود.
 آیا تبخال ارثی است؟
باید توجه داشت که تبخال طی بارداری از مادر به فرزند منتقل نمی‌شود. اساساً هیچ‌گونه بیماری ویروسی به این شکل به جنین منتقل نمی‌شود. در دوران بارداری پادتن‌های مختلف ویروسی در بدن مادر تولید می‌شوند که همه آنها به بدن جنین منتقل می‌شوند و طی 6 ماه اول عمر نوزاد در بدن وی می‌مانند. در واقع نوزاد در شش ماه اول تولد به هیچ‌کدام از بیماری‌های ویروسی مبتلا نمی‌شود. حتی اگر مادر هنگام تولد بچه و پس از زایمان بچه‌اش را ببوسد، آن هم در حالی که تبخال دارد، ویروس منتقل‌شده به بدن نوزاد از بین می‌رود؛ چون قبلاً پادتن‌های آن در بدن نوزاد وجود دارد و نوزاد در برابر آن مصونیت دارد.
داروهای ضدتبخال:
بعضی افراد هستند که به کرات دچار تبخال می‌شوند. در مورد این افراد که گاهی ماهی یک یا دو بار تبخال می‌زنند، از درمان‌هایی استفاده می‌شود که تعداد تبخال‌زدن‌هایشان کمتر شود. یکی از این درمان‌ها استفاده از داروهای ضدتبخال است که فرد باید هر روز از آنها استفاده کند. نمی‌توان به شکل عمومی برای همه یک دوره درمانی را مشخص کرد. گاهی افرادی ممکن است سال‌ها از این دارو استفاده کنند و گاهی هم کمتر.
از برق‌لب تا رژیم غذایی:
 پمادها، رژ، برق‌لب، کرم و... عموماً اثری بر درمان ضایعات تبخال ندارند و تنها به این علت که چرب هستند، در التیام زخم مفیدند؛ وگرنه ترکیبات‌شان نقش درمانی و خاصی ندارد. ضمن آن که باید توجه داشت هیچ ماده غذایی باعث تشدید و بدتر شدن علایم تبخال نمی‌شود و به همین علت، فرد منع و پرهیز غذایی ندارد. فردی که دچار تبخال می‌شود، می‌تواند نسخه درمانی اولیه‌ای را که از پزشک متخصص دریافت کرده، در دفعات بعدی بروز تبخال استفاده کند و نیاز به ویزیت مجدد ندارد.
پخش تبخال در بدن:
ما همیشه تبخال را به این شکل می‌شناسیم که زخم‌های آن روی لب و نواحی اطراف دهان باشد؛ اما تبخال در هر ناحیه‌ای اعم از صورت، گونه، چشم‌ها و... بروز می‌کند. برای مثال، بچه‌هایی که تبخال لب دارند و عادت به مکیدن انگشتان خود دارند، ممکن است این ویروس و زخم را به انگشت خود نیز منتقل کنند و در انگشت آنها تبخال بزند.
نشریه  آینده روشن
گردآورنده: سایت زیباکده