صنایع دستی البرز
صنایع دستی در هر منطقه‌ای از کشورمان نشان‌دهنده تفاوت‌های در آداب‌ورسوم و فرهنگ و سنت‌های بومی هر منطقه است و مردمان هر خطه از این سرزمین پهناور این سنت‌ها و فرهنگ‌ها را در طول سالیان دراز در قالب صنایع دستی بی‌نظیری نسل به نسل زنده نگه‌داشته و در حفظ و حراست از آن کوشیده‌اند. صنایع دستی استان البرز نیز به دلیل مهاجرت اقوام مختلفی از سراسر کشور به این استان از تنوع بالایی برخوردار بوده و این ویژگی برجسته صنایع دستی در این منطقه محسوب می‌شود.
از بین رشته‌های فعال صنایع دستی در استان البرز، گلیم‌بافی و صنایع چوبی رشته‌های بومی و قدیمی این منطقه بوده و پیشینه‌ای کهن در شهرها و روستاهای استان البرز دارد. همچنین می‌توان به دو حرفه کوزه سازی و گلدان سازی اشاره کرد که از مهم‌ترین صنایع دستی شهر کرج بوده و در حال حاضر تولیدات آن در اکثر شهرهای استان البرز رواج بسیار دارد. در ادامه به تعدادی از رشته‌های فعال صنایع دستی این استان اشاره‌ای خواهیم داشت:
منبت‌کاری
یکی از رشته‌های فعال صنایع دستی در استان البرز منبت‌کاری است که در سطح استان کارگاه‌های تولیدی شاخصی در این زمینه فعالیت می‌کنند. این حرفه شامل حکاکی و کنده‌کاری بر روی چوب می‌شود و هنرمندان منبت‌کار به کمک چند قلم و اسکنه‌ای فلزی نقوش زیبایی نظیر اسلیمی، ختایی و گل و مرغ را بر روی چوب با حوصله و ذوق هنری خود حک می‌کنند.
پیشینه این حرفه در کشورمان به 1500 سال پیش بازمی‌گردد و پس از ظهور اسلام در ایران و هم‌زمان با گسترش ساخت مساجد و مراکز اسلامی، در تزئین در و پنجره‌ها، منبر، رحل قرآن و ... از این اثر هنری استفاده می‌گردد. منبت‌کاری در دوران حکومت صفویان همچون سایر رشته‌های هنری به شکوفایی و اوج خود می‌رسد، اما در دوران حکومت قاجار دوره رکودی را پشت سر می‌گذارد و درنهایت در زمان سلطنت پهلوی به دوران رونق خود بازمی‌گردد.
مصنوعات چرمی
یکی دیگر از رشته‌های شاخص صنایع دستی در این منطقه، نقاشی و نقش اندازی ضربی روی چرم است که در سطح استان چندین کارگاه تولیدی در این زمینه به فعالین مشغول‌اند.
رشته نقاشی روی چرم با پیشینه‌ای نزدیک به هفتادسال، تنها صنعت بومی استان تهران محسوب می‌شود که تولید آن در این استان در دوران قاجاریه بسیار رایج بوده است. لازم به ذکر است در این حرفه تمامی مراحل ساخت تنها با دست انجام می‌گیرد.
آهنگری هنری (چلنگری)
چلنگری و یا به‌عبارت‌دیگر هنر شکل دادن به فلزات درگذشته‌ای نه‌چندان دور از رونق و اعتبار فراوانی برخوردار بود، چراکه بسیاری از وسایل و ابزار موردنیاز مردم از این طریق تولید و ساخته می‌شد؛ اما به‌تدریج با گسترش شهرنشینی و پیشرفت صنعت از رواج آن کاسته شد.
درواقع این هنر نوعی از آهنگری است که به‌صورت محلی ابزار سبک‌وزنی از فلزات ساخته و پرداخته می‌گردد. از انواع تولیدات چلنگرها می‌توان به ساختن نعل، انبر، سیخ، سنبه، منقل آهنی، میخ طویله، درفش، زنجیر و سیخانک و ... اشاره نمود. در حال حاضر این رشته از صنایع دستی در تعدادی از کارگاه‌های تولیدی استان البرز به‌صورت فعال وجود دارد.
سازهای سنتی
هرچند تولید سازهای سنتی در دو استان اردبیل و آذربایجان از رونق فراوانی برخوردار بوده و گاه از آذربایجان شرقی به‌عنوان مهد تولید سازهای سنتی یاد می‌شود، اما در استان البرز نیز این رشته از صنایع دستی رواج داشته و شهر کرج در میان دیگر شهرهای استان البرز در این زمینه بسیار شاخص است.
در ساخت سازهای سنتی ایرانی معمولا از بهترین و مرغوب‌ترین چوب درختانی مانند توت و گردو استفاده‌شده و سازهای سنتی نظیر سه‌تار، دوتار، سنتور، کمانچه، تنبک و ... به دست هنرمندان استان البرز ساخته می‌شود.
معرق چوب
در این رشته هنری از کنار هم قرار دادن قطعات رنگی چوب و سایر مصالح مانند فلز، عاج، صدف و ... بر روی زمینه چوب یا رنگ پلی‌استر نقوشی زیبا و چشم‌نواز پدید می‌آید. پیشینه این هنر اصیل به دوران سلجوقیان بازمی‌گردد و مانند سایر رشته‌های هنری دیگر در عصر صفویان رونق و اعتبار فراوان یافت.
این رشته از صنایع دستی به معرق کاشی به لحاظ روش کار بسیار شباهت داشته و در هر دو حرفه از تلفیق و ترکیب تکه‌های رنگی از جنس موردنظر نقوش و تزئیناتی بی‌بدیل حاصل می‌شود.
از دیگر صنایع دستی استان البرز می‌توان به رشته‌هایی مانند نقاشی روی شیشه، سفالگری، پیکرتراشی، سوزن‌دوزی، شیشه دمی، سنگ‌تراشی، نگارگری، مشبک فلز، حجاری سنتی و احجام سنگی، احجام فلزی سنتی، معرق منبت و تولید البسه محلی اشاره کرد.
به گفته مسئولین حوزه صنایع دستی استان البرز بیش از 70 رشته از صنایع دستی در این استان فعال است و نیز سکونت اقوام مختلف از سراسر کشور در این استان فرصت‌ها و ظرفیت‌های فراوانی را در حوزه توسعه صنایع دستی استان فراهم آورده و با برنامه‌ریزی صحیح و مناسب می‌توان در جهت بهره‌مندی از این ظرفیت‌ها در توسعه اقتصادی استان گام برداشت.
منبع : صنایع دستی شرفه
