یک کارشناس تغذیه گفت: سالمندان برای بهبود وضعیت قلب و عروق و آرتروز کنجد بخورند.

مریم شیرمستی در گفت‌وگو با ایسنا، درباره تغذیه مناسب برای سالمندان اظهار کرد: یکی از مهم‌ترین نکات تغذیه‌ای که سالمندان باید رعایت کنند مصرف آب برای هر دو ساعت یکبار است، زیرا سالمندان در دوران پیری زیاد احساس تشنگی نمی‌کنند.

وی مصرف انواع میوه و سبزی را برای سالمندان ضروری دانست و تاکید کرد: چون بیشتر این افراد مشکلات دستگاه گوارش دارند، توصیه می‌شود میوه و سبزی را پخته یا به صورت پوره مصرف کنند.

این کارشناس تغذیه افزود: اغلب سالمندان مبتلا به پوکی استخوان هستند بنابراین مصرف کلسیم برای آنها لازم است. استفاه از شیر و ماست می‌تواند به تامین کلسیم سالمند کمک کند، اما اگر این افراد مشکل دستگاه گوارش دارند می‌توانند از فرنی، شیربرنج و کشک استفاده کنند.

شیرمستی ادامه داد: چربی‌های مفید نیز برای سالمندان ضروری است و می‌تواند برای قلب و آرتروز آنها مفید باشد که این چربی‌ها را می‌توان از طریق انواع مغزها، کنجد و روغن زیتون تامین کرد.

وی معتقد است برای سالمندانی که به سردرد و مشکلات استخوانی مبتلا هستند دم نوش نعناع می تواند مفید باشد.

عرق بهارنارنج، بادرنجبویه و دم نوش گل گاوزبان و سنبل طیب از دیگر داروهای گیاهی است که می‌تواند برای آرامش خواب، آرامش اعصاب و کاهش التهاب در سالمندان مفید باشد 

سالخوردگان در هر جامعه اي اعم از جوامع پير يا جوان وجود دارند و درصدي از آن را تشكيل مي دهند. به طوري كه جمعيت سالخوردگان در جهان رو به افزايش است و اين گروه توجه خاص مي طلبند.

پيــــــري واقعيتي است اجتناب ناپذيرپس چه بهتر كه به جاي تسليم شدن خود را تجهيز كنيم تا بتوانيم بيشترين بهره را از اين دوره عمر ببريم و براي اين كار كافي است كه نظر واقع بينانه به آن داشته باشيم. يعني پيري را به عنوان دوره اي از مراحل گذراندن عمر بدانيم كه بايد همچنان از آن بهترين استفاده ها را برد. سلامتي افراد سالمند ارزش اقتصادي زيادي براي جامعه دارد چرا كه دولتها براي مراقبتهاي بهداشتي افراد مسن هر سال مبالغي را هزينه مي كنند كه خود مي تواند رقم قابل ملاحظه اي باشد و اين در حالي است كه پيشگيري و درمان در مقايسه با روشهاي درماني مقرون به صرفه است. از مشكلات شايع دوران سالمندي مشكلات تغذيه اي است. درآمد كم همراه با ساير عوامل اجتماعي، رواني و فيزيولوژيكي كه در سنين بالا بوجود مي آيند. احتمالاً از عوامل مؤثر در جذب ناكافي و عدم كفايت رژيم غذايي در برخــي از افراد مسن محسوب مي گردد.

مشكلات مؤثر بر وضع تغذيه فرد سالمند:

    ۱ ـ مشكلات در خوردن غذا: تغييرات اعصاب ماهيچه ها و كاهش ترشح بزاق مي تواند منجر به بروز مشكلات بلع افراد سالمند شود چنين حالاتي باعث ترس از خفگي و در نتيجه امتناع از خوردن غذا مي شود كم آبي عمومي بدن و مصرف برخي داروها كه باعث خستگي دهان مي شود نيز گاهي اوقات مزيد بر علت مي شوند، سالمندان بايد فقط در حالي كه نشسته اند غذا بخورند، خوردن غذا در وضعيت خوابيده، خطر ورود غذا به دستگاه تنفس و التهاب ريه را افزايش مي دهد.

    ۲ ـ اختلالات گوارشي: اختلالات گوارشي شامل تهوع ـ ترش كردن و يبوست معمولاً با بالارفتن سن افزايش مي يابد. اين علايم مي تواند ناشي از كاهش ترشحات صفرا، عادات غذايي نامناسب، وضعيت نامناسب اجابت مزاج، نگرانيهاي ذهني و عوارض داروهاي مصرف باشد.

    ۳ ـ مشكلات روده اي: يبوست مشكل رايج بسياري از سالمنـــــدان مي باشد كه احتمال مي رود به دليل دريافت ناكافي مايعات، موجب توليد مدفوع زياد و نرم و تعداد دفعات اجابت مزاج مي شود.

    ۴ ـ بيماريها: ابتلا به بيماريهاي مختلف بر روي وضعيت تغذيه اي فرد تأثير مي گذارد زيرا نياز فرد به موادمغذي هم به دليل پيشرفت بيماري و هم در اثر داروهايي كه براي درمان بيماري تجويز مي شود افزايش مي يابد. اين نكته اهميت ارزيابي هر يك از سالمندان را با در نظر گرفتن سلامت عمومي ، ميزان فعاليت بدني و وجود بيماريهاي مزمــن در آنها به منظور ارايه توصيه هــاي غذايي مناسب نشان مي دهد.

    

    نيازهاي تغذيه اي سالمندان:

    انژري: با افزايش سن به علت تغييرات متابوليسم، فعاليت بدني و كاهش بافت ماهيچه اي نياز به انرژي كاهش مي يابد، نيازهاي انرژي در افراد سالمند زن حدود ۱۴۰۰ تا ۲۰۰۰ كيلوكالري و براي سالمند مرد حدود ۱۶۰۰ تا ۲۴۰۰ كيلوكالري است. براي افراد سالمند داراي فعاليت محدود كل انرژي مورد نياز نزديك به ۱۱۰۰ تا ۱۳۰۰ در زنان و ۶۴۰۰ تا ۶۴۰۰ در مردان مي باشد.

    ورزش منظم مي تواند موجب بهبود و توان فرد براي فعاليت بدني و افزايش و حفظ توانايي او براي فعاليتهاي روزانه شود. پياده روي منظم، ظرفيت تنفس را افزايش داده و موجب كاهش احساس خستگي، افزايش هوشياري و كارآيي و نيز استحكام استخوانها مي شود.

    كاهش انرژي دريافتي نسبت به سنين ميانسالي براي پيشگيري از افزايش وزن لازم است. ولي اگر مصرف انرژي در نتيجه ناتوانيها به مقدار زيادي كاهش يابد منجر به تشديد ضعف و محدوديت بيشتر براي انجام فعاليتهاي بدني و ديگر فعاليتهاي روزانه مي شود.

    

حفظ تعادل انرژي سالمندان يكي از اهداف اصلي ارايه خدمات تغذيه اي است و به هنگام تنظيم نيازهاي كالر يك موضوع ثابت نگهداشتن وزن بدن فرد بايد در اولويت قرار گيرد. ولي بايد افزايش نيازها به هنگام ابتلا به بيماري، عفونت، استرس و جراحي و جراحتهاي احتمالي در نظر گرفته شود.

    پروتئين: متابوليسم پروتئين در طول حيات فرد هموراه در بدن ادامه دارد. هر چند با افزايش سن رشد بدن متوقف مي شود. ولي بايد پروتئين كافي مصرف شود تا جايگزين ازتي كه اجباراً به دليل مرگ سلولهاي پوست و مخاط دستگاه گوارش و ترشحات بدن و محصولات زايد حاصل از متابوليسم از دست رفته است جبران شود.

    از سوي ديگر مواد انرژي زاي غير پروتئيني بايد به مقدار كافي دريافت شوند تا از پروتئين مصرفي در حفظ توده پروتئيني بدن به نحو بهتري استفاده شود. توصيه مي شود ۱۲ تا ۲۰ درصد از انرژي دريافتي روزانه از پروتئين ها تأمين شود و همچنين ۵۰ درصد تا ۶۰ كل انرژي روزانه از كربوهيدراتها تأمين گردد.

    چربيها: كاهش و كنترل چربي و انرژي دريافتي در دوران سالمندي مي تواند منجر به كاهش دريافت اسيدچرب ضروري اسيدلينولئيك شود. ضمن آن كه تأكيد بر محدوديت مصرف موادغذايي سرخ شده وجود دارد ولي مصرف يك قاشق سوپخوري روغنهاي گياهي يا معادل آن به منظور تأمين اسيد لينولئيك و ويتامين اي E ضروري است توصيه مي شود ۲۵ تا ۳۰ درصد انرژي كل مورد نياز از طريق چربيها تأمين شود.

    تأمين ويتامينها: ظاهراً بالارفتن سن تأثيري در ميزان نياز و جذب اين ويتامين ها ندارد و كمبود اين ويتامينها در افراد پير به علت دريافت ناكافي است كه با بهبود رژيم غذايي اين كمبودها بر طرف مي شود.

    ويتامينهاي محلول در چربي:ذخاير كبدي ويتامين A و توانايي برداشت آن در افراد پير با جوان تفاوتي ندارد و مقادير توصيه شده ويتامين A ۸۰۰ ميكروگرم براي زنان و ۱۰۰ ميكروگرم براي مردان است.

    كمبود ويتامين A با ميزان درآمد ارتباط مستقيم دارد زيرا منابع حيواني ويتامين A، سبزيهاي سبز تيره و زرد تيره و ميوه هايي كه غني از كاروتن و پرو ويتامين D در بدن سالمندان كاهش مي بايد زيرا از يك طرف دريافت ويتامين D و از سوي ديگر ميزان سنتز ويتامين D در پوست آنها كمتــر مي شود. بنابراين براي سالمنداني كه در غذاهاي آنها منابع غذايي غني از ويتامين D وجود ندارد مصرف كمكهاي اين ويتامين به ميزان روزانه ۵ ميكروگرم توصيه مي شود.

    ويتامين هاي محلول در آب: تيامين، ريبوفلاوين و نياسين از جمله ويتامينهايي هستند كه در متابوليسم انرژي دخالت دارند و ميزان نياز به آنها بستگي به ميزان دريافت انرژي دارد و چون در افراد سالمند دريافت انرژي محدود مي شود پس نياز به اين ويتامينها هم كم مي شود اما كمبود اين ويتامينها معمولاً ناشي از كمبود مصرف آنها پايين تر از نياز است. به طوري كه كمبود ريبو فلاوين در افرادي كه مواد لبني كمتر مصرف مي كنند ديده مي شود.

    ويتامين C: متابوليسم اسيداسكوربيك در زنان و مردان سالمند به علت نسبت بيشتر توده بدون ربي مردان متفاوت است اما به طور كلي زنان و مردان سالمند بايد روزانه حدود ۶۰ ميلي گرم ويتامين C مصرف كنند. بهترين منابع غذايي اين ويتامين انواع مركبات، سبزيها، گوجه فرنگي، هندوانه، فلفل دلمه اي و … است، پختن سبزيها به مدت طولاني و يا در معرض هوا و نور قرار گرفتن سبزيهاي خردشده باعث از بين رفتــن ويتامين C موجود در آنها مي شود.

    ـ يكي از مشكلات شايع دوران سالمندي كمبود ويتامين B۶ در آنان است. مصرف كمتر گوشت قرمز، مرغ و ماهي به دليل مشكلات جويدن و يا فقر مالي و درآمد پايين مي تواند بر ميزان ويتامين B۶ تأثير بگذارد. اين ويتامين نسبت به حرارت حساس است و ممكن است خصوصاً‌ در سالمندان مصرف طولاني مدت موادغذايي پخته و عدم مصرف موادغذايي تازه منجر به كمبود اين ويتامين شود.

    ويتامين ۱۲ B:در بعضي از افراد سالمند جذب ويتاميــــــن ۱۲ B مختل مي شود وجود فاكتور داخلي در شيره معده براي جذب اين ويتامين ضروري است. كمبود فاكتور داخلي مي تواند سبب بروز كمبود اين ويتامين شود كاهش جذب آن مي تواند در اثر عوامل مختلفي مثل گاستروكتومي، فقدان اسيدكلريدريك معده، التهاب مزمن معده و كاهش ترشحات معده ايجاد شود. همچنين مصرف كم گوشت قرمز، ماهي و طيور در سالمندان به دليل محدوديت درآمد و يا مشكلات جويدن غذا، ممكن است علت اين كمبود باشد زيرا افراد سالمند معمولاً كمبود مصرف محصولات گوشتي را با افزايش مصـــرف شير و پنير نيز جبران نمي كنند.

    مواد معدني:در افراد مسن به دليل تغييرات دستگاه گوارش جذب آهن كمتر مي شود و همچنين مصرف آنتي اسيدهايي كه موجب افزايش PH معده مي شوند و برخي از داروها مانند كلسترآمين نيز منجر به كاهش ميزان جذب آهن در بدن مي شود.

    به دليل قطع عادت ماهيانه زنان در سنين سالمندي ميزان نياز مردان و زنان سالمند به آهن يكسان است و توصيه مي شود روزانـــه ۱۰ ميلي گرم آهن مصرف كنند.

    با افزايش سن ميزان جذب كلسيم كاهش مي يابد كه مي تواند ناشي از كمبود ويتامين D و يا مشكلات گوارشي باشد. در زنان به دنبال يائسگي و قطع ترشح استروژن، حساسيت استخوانها به PH زياد شده و آزادسازي كلسيم از استخوانها تسريع مي شود كه در نتيجه باعث كاهش ترشح هورمون پاراتيروئيد كه خود باعث پايين آمدن جذب روده اي كلسيم و كاهــش باز جذب آن در كليه ها مي شود، بنابراين اتلاف كلسيم در بدن افزايش يافته و به موازات آن ميزان جذب آن نيز كاهش مي يابد. چنانچه اين روند ادامه يابد چگالي و استحكام استخوانها كمتر شده و زمينه براي شكستگي هاي پي در پي فراهم مي شود، براي حفظ سلامت استخوانهــا مصرف روزانه ۸۰۰ ميلي گرم كلسيم براي مردان و زنان توصيه مي شود.

       

    برنامه غذايي روزانه يك سالمند

    حداقل مواد غذايي كه به طور روزانه در برنامه غذايي سالمند بايد گنجانده شود: