درمان بدون دارو

مواد موثر در گیاهان دارویی
🍃🍃 @samamherb

مواد مؤثره گیاهان دارویی شامل ترکیبات پیچیده شیمیایی هستند که در اندامهای مختلف گیاهان دارویی تولید و ذخیره می‌شوند و معمولاً به عنوان مواد اولیه داروسازی مورد استفاده قرار می‌گیرند.

مواد مؤثره گیاهان دارویی را بشناسیم
پس از انجام یک سلسله تبدیلات تکنولوژیک که گیاه دارویی را به داروی گیاهی مبدل می‌سازد، این دارو محتوی مواد مختلفی است که اکثر آن‌ها روی بدن انسان تأثیر می‌گذارند. رشته‌ای که به بررسی این مواد (ساختمان و وضعیت آن‌ها در گیاه، تغییرات و سیستم تبدیل آن‌ها که در طول زندگی گیاه، تهیة داروهای گیاهی و سپس در طول مدت انبار شدن آن ایجاد می‌شود) می‌پردازد، فیتوشیمی (شیمی گیاهی) نامیده می‌شود. شیمی گیاهی در ارتباط تنگاتنگ با فارماکولوژی (مطالعة تأثیرات مواد دارویی بر بدن انسان، مکانیسم و سرعت تأثیر آن، جذب و دفع و موارد مصرف آن‌ها یعنی کاربردشان علیه بیماری) است. فارماکولوژی نیز به نوبة خود همکاری نزدیکی با پزشکی بالینی دارد.

مواد مؤثره گیاهان دارویی دو نوع هستند: اول مواد حاصل از سوخت و ساز اوّلیه (اساساً ساکارید) یا مواد مورد نیاز و حیاتی، که در همة گیاهان سبز با عمل فتوسنتز به وجود می‌آیند. نوع دوم مواد حاصل از سوخت و ساز ثانویه که در اثر جذب ازت توسط گیاه تولید می‌شوند. این تولیدات ظاهراً اغلب برای گیاه بدون فایده هستند، ولی بر عکس اثرات درمانی آن‌ها قابل توجه‌است. منظور از این ترکیبات اسانس‌های روغنی (یا اسانس طبیعی)، رزین‌ها و آلکالوئیدهای مختلف نظیر تریاک است. عموماً این مواد در حالت طبیعی به طور خالص یافت نمی‌شوند و به حالت ترکیب با عناصر دیگری همراهند که به صورت مکمل اثرات آن‌ها را تقویت می‌کنند. با این حال حتی اگر گیاه دارویی فقط یک مادة فعال داشته باشد باز اثر آن روی بدن انسان مفیدتر از همان ماده در حالت به دست آمده از سنتز شیمیایی است.

این خاصیت، ارجحیت گیاه درمانی یا استفاده از داروهایی را که ریشة گیاهی دارند به ثبوت می‌رساند. در اینجا مادة مؤثر تنها یک ترکیب شیمیایی نیست، بلکه دارای تعادل فیزیولوژیک است که بدن آن را بهتر تحمّل می‌کند و اثرات جانبی نیز بر جای نمی‌گذارد که دلیل خوبی است بر ارجح بودن طب طبیعی.

در این مورد می‌توان تریاک را که شیرة خشک شدة گرز خشخاش است نام برد که علاوه بر تعداد زیادی از مواد مختلف، تعداد قابل توجهی از آلکالوئیدهای مهم نیز در آن موجود است. هر آلکالوئید را که از دیگر عناصر جدا کنیم، اثری کاملاً متفاوت از مجموع تریاک دارد و آثار خاص مربوط به خود را بر بدن انسان ظاهر می‌سازد (اثرات فارماکولوژیک). گیاه دیژیتال (گل انگشتانه) نیز به همین صورت است.

در حال حاضر روش‌های مدرنی وجود دارند که امکان می‌دهند عناصر موجود در گیاهان کشف شوند. در مرحلة اول مطالعات میکروسکپی روی ساختمان آناتومی و شکل ظاهری گیاه (اطلس میکروسکپی گیاهان دارویی) انجام می‌شود. سپس روش‌های فیزیکی از قبیل میکروسوبلیماسیون که شامل گرم کردن مقادیر کم دارو و جمع‌آوری بخارهای متصاعد شده روی شیشه‌های مخصوص است که بعداً با تجزیة شیمیایی به جداسازی عناصر اقدام می‌شود. برخی مواد نیز از طریق نور فلورسنتی که تحت تابش یک لامپ جیوه‌ای از خود منتشر می‌کنند، مورد شناسایی قرار می‌گیرند.
و بالاخره از طریق تکنیک‌های کمّی و کیفی شیمیایی وجود برخی عناصر در گیاه بررسی می‌شود. این روشها در مقالات تخصصی که پاسخگوی معیارهای موجود در سطح ملی و انتظاراتی که از کیفیت گیاهان طبی می‌رود، مطرح می‌شود. از نظر علم شیمی، نوع و جنس دارو به وسیلة مقدار مواد موجود در گروه‌های اصلی نظیر: آلکالوئیدها، گلوکوزیدها، ساپونین‌ها، عوامل تلخ، تانن‌ها، مواد معطر، اسانس‌های روغنی و ترپن‌ها، روغن‌های چرب، گلوکوکنین، موسیلاژهای گیاهی، هورمون‌ها و مواد ضد عفونی کننده گیاهی که از مهم‌ترین مواد هستند