بیماریــها و بـهداشــت زنان

کيست هاي تخمدان و نکته هايي که نمي دانيد!



در اين مقاله با تعريف کيست تخمدان، عوامل مسبب کيست هاي تخمدان، علايم، راه تشخيص و درمان کيست تخمدان آشنا مي شويد.
کيست هاي تخمدان چه هستند؟

کيست هاي تخمدان، ساختمان هاي کيسه مانند پر از مايع در تخمدان هستند. واژه ي «کيست» به ساختماني پر از مايع اطلاق مي شود، بنابراين تمام کيست هاي تخمدان حاوي مقداري مايع هستند.
عوامل ايجاد کيست هاي تخمدان

کيست هاي تخمدان به دلايل متعددي ايجاد مي شوند. شايع ترين نوع، کيست « فوليکولار» است که از رشد يک فوليکول نتيجه مي شود. فوليکول يک کيسه ي پر از مايع طبيعي است که حاوي يک تخمک است. کيست هاي «فوليکولار» هنگامي که فوليکول در طي چرخه ي قاعدگي بيش از حد طبيعي رشد مي کند و براي آزادسازي تخمک باز نمي شود، تشکيل شده و معمولاً نيز در طي چند روز تا چند ماه به خودي خود برطرف مي شوند. کيست ها مي توانند در اثر جراحت يا نشت عروق خوني کوچک به درون کيسه ي تخمک حاوي خون باشند. گاهي نيز بافت هاي تخمدان براي تشکيل بافت هاي ديگر بدن مانند مو يا دندان به صورت غيرطبيعي رشد مي کنند. کيست هايي با اين بافت هاي غيرطبيعي کيست هاي «درموئيد» ناميده مي شوند.
آيا کيست تخمداني خطرناک است؟

اگر زني در دهه ي چهارم زندگي خود يا حتي جوان تر و با قاعدگي هاي منظم باشد، بيشتر توده هاي تخمداني،«کيست هاي تخمداني عملکردي» خواهند بود که در حقيقت غيرطبيعي نيستند. اين کيست ها با جريان تخمک گذاري که در چرخه ي قاعدگي رخ مي دهد ارتباط دارند و معمولاً در طي چرخه ي قاعدگي بعدي خود به خود ناپديد مي شوند.
بنابراين اين کيست ها در چند چرخه ي قاعدگي بررسي مي شوند تا مشخص شود آيا از بين رفته اند يا نه؟ چون قرص هاي ضدبارداري خوراکي تا حدودي با جلوگيري از تخمک گذاري عمل مي کنند، پزشکان انتظار نخواهند داشت که زنان مصرف کننده ضدبارداري هاي خوراکي، «کيست هاي تخمداني عملکردي» داشته باشند. عوامل ديگري نيز وجود دارند که در کنار سن زن يا مصرف ضدبارداري هاي خوراکي به ارزيابي کيست هاي تخمداني کمک مي کنند. کيستي که در « اولتراسوند» شبيه يک کيسه ي ساده پر مايع به نظر مي رسد، در مقابل کيستي با بافت سخت در داخل آن به احتمال زياد خوش خيم است. بنابراين «اولتراسوند» نيز در تشخيص اين که تومور تخمداني جدي است يا نه نقش دارد. سرطان تخمدان در زنان جوان تر از چهل سال نادر است، اگرچه بيشتر کيست هاي تخمدان حتي پس از چهل سالگي خوش خيم هستند. آزمون خوني « CA-125» مي تواند به عنوان مشخصه يي براي سرطان تخمدان به کار رود، اما غيرطبيعي بودن آن هميشه به معني وجود سرطان نيست. اولاً بسياري از بيماري هاي خوش خيم در زنان در سنين باروري مي تواند سبب افزايش« CA-125» شود، عفونت هاي لگن، فيبروئيدهاي رحم، بارداري، کيست هاي خوش خيم تخمدان(هموراژيک) و بيماري هاي کبد همگي بيماري هايي هستند که ممکن است در غياب سرطان تخمدان سطح «CA-125» را افزايش دهند. ثانياً حتي در صورت ابتلا زن به سرطان تخمدان، تمام اين سرطان ها سبب افزايش سطح «CA-125» نمي شود. علاوه بر اين، سطوح «CA-125» در زنان مبتلا به سرطان سينه، ريه و پانکراس نيز به صورت غيرطبيعي بالا مي رود.
علايم کيست هاي تخمدان

بيشتر کيست ها هرگز مشخص نمي شوند و بدون اين که زنان بدانند که به اين کيست ها مبتلا هستند برطرف مي شوند. درد در شکم يا لگن شايع ترين علامت است. درد مي تواند در اثر پارگي کيست، رشد سريع و اتساع آن، خون ريزي به درون کيست يا پيچ خوردن کيست در اطراف منبع خوني آن ايجاد شود.
تشخيص کيست هاي تخمدان

بيشتر کيست ها به وسيله ي « اولتراسوند» تشخيص داده مي شوند که بهترين تکنيک تصويربرداري براي شناسايي کيست هاي تخمداني است. « اولتراسوند» يک روش تصويربرداري است که از امواج صوتي براي ايجاد تصاويري از ساختمان هاي درون بدن استفاد مي کند. تصويربرداري « اولتراسوند» بدون درد است و هيچ ضرري ندارد.
هم چنين مي توان کيست ها را با روش هاي ديگر تصويربرداري مانند اسکن «CAT» يا «MRI» شناسايي کرد.
درمان

بيشتر کيست هاي تخمدان در زنان در سنين باروري، کيست هاي « فوليکولار» هستند که به طور طبيعي در عرض يک تا سه ماه از بين مي روند.
در زناني که هيچ علايمي ندارند اين کيست ها را مي توان هم زمان در طي آزمايش لگن تشخيص داد.
به منظور تعيين استراتژي درماني براي کيست هاي تخمدان از «اولتراسوند» استفاده مي شود، زيرا اين روش مي تواند به تشخيص اين که کيست ساده يا ترکيبي است کمک کند. کيست ساده که در بيماري هاي خوش خيم ديده مي شود فقط حاوي مايع بوده و بافت جامد ندارند، اما کيست ترکيبي بافت جامدي دارد که به پايش و احتمالاً جراحي نياز دارد.
درمان ايده آل کيست هاي تخمدان به سن زن، اندازه و ظاهر کيست در « اولتراسوند» بستگي دارد. درمان مي تواند شامل معاينه ي ساده يا ارزيابي آزمون هاي خوني مانند«CA-125» باشد که به تشخيص پتانسيل ابتلا به سرطان کمک مي کند.
در صورت ايجاد درد شديد، از بين نرفتن خود به خود يا مشکوک بودن تومور، مي توان آن را با لاپاراسکوپي يا در صورت نياز به لاپاراسکوپي باز خارج کرد. به مجرد خارج کردن کيست، تومور به يک پاتولوژيست ارجاع داده مي شود تا به منظور تشخيص نهايي نوع کيست موجود، بافت را در زير ميکروسکوپ آزمايش کند.