❌ چگونه شایعات را تشخیص دهیم؟! ❌ مهم ❌
👈 اینکه شایعات چرا شکل میگیرند و انگیزهی شایعهسازان چیست خود نیاز به بررسی و بحث مفصلی دارد اما تشخیص شایعات و خبرهای جعلی با آنکه گاهی ممکن است بسیار دشوار باشد زیاد هم غیرممکن نیست. تجربهی ما نشانداده است که بیشتر شایعات دارای ساختار و ویژگیهای مشترکی هستند که حتی توسط افراد عادی نیز قابل شناسایی بوده و میتواند در کاهش حجم انتشار آنها تاثیر بسزایی داشته باشد. در این پست به معرفی برخی از این ویژگیها میپردازیم.
🔍 منبع (رفرنس): به عنوان مهمترین و اصلیترین نکتهای که باید دربارهی درستی یک مطلب توجه کنید داشتن «منبع معتبر» است. قاطعانه باید گفت اگر مطلبی منبع معتبر نداشت به راحتی باور نکنید! از آنجا که بخش زیادی از مطالب در فضای مجازی و شبکههای پیامرسان موبایل به صورت متن منتشر میشوند داشتن یک لینک اینترنتی به عنوان منبع سادهترین کاری است که انتشار دهندهی خبر میتواند برای اعتباربخشی به خبرش در متن بگذارد تا خواننده روی آن کلیک کند و ببیند مربوط به چه وبسایت خبری است و یا خود آن وب سایت از کجا آن را نقل قول کرده است. برای اسناد بسیار قدیمی نام کتاب و نویسنده و .. نیز که معمولا باز هم احتمالا در اینترنت یافت میشوند نیاز است.
🔍 قطعه فیلم و تکه عکس اصلیترین ابزار شایعهسازها: یک عکس همان قدر که به اندازهی هزار خط نوشته حرف دارد میتواند هزار شایعه نیز به همراه داشته باشد. زاویهی خاص فیلمبرداری یا عکسبرداری، مشخص نبودن اتفاقات قبل و بعد از آن تکهی جدا شده از فیلم، ربط دادن عکس به مطلب نامرتبط، دستکاری عکس و فیلم (فتوشاپ)، کیفیتهای پایین و نامشخص بودن جزئیات و… فرصت را برای داستانسرایی و شایعهپردازی روی آن ایجاد میکند.
🔍 قسم دادن، التماس کردن، وعدهدادن، ارعاب و یا تهدید برای انتشار مطلب مثل جمله: ایرانی نیستی اگر کپی نکنی ! یا مثل جمله : تورو به امام حسین ع و...
🔍 اعلام زمانهای نسبی به جای ذکر تاریخ مشخص: یکساعت پیش، دیشب، امروز، به تازگی، از فردا، آخرین دستاوردها و … برای مثال بیش از سه سال است که شایعهی «به تازگی گوگل برای تغییر نام خلیج فارس رایگیری اینترنتی گذاشته است». یا «آخرین تحقیقات دانشمندان ژاپنی…»
🔍 عباراتی که نشان میدهد رازی مخوف یا سندی فوقمحرمانه کشف شده است: (شرکتهای دارویی برای کم نشدن سودشان نمیگذارند شما بدانید لیمو همه بیماریهای لاعلاج را درمان میکند!)
🔍 جملات خبری شبهعلم و مبهم: دانشمندان کشف کردهاند، آخرین دستاوردهای پزشکی نشان میدهد.... کدام پزشکان؟ کدام دانشمندان؟!
🔍 انتساب جملاتی به شخصیت های مشهور بدون ذکر منبع معتبر : جملات منتسب به کوروش بزرگ نمونه بارز این دست شایعات است.
🔍 ارجاع دروغین خبرهای ناشنیده به خبرگزاریهای بسیار مشهور و معتبر برای اعتبار بخشی به مطلب: در اینگونه مطالب به صورت خیلی کلی نوشته میشود منبع: BBC ،CNN، پلیس فتا،…
🔍 تبلیغ یا ضدتبلیغ عقیدتی و نژادپرستانه برای یک فرقه یا مذهب خاص: دانشمندی که شیعه شد، یک بهایی…) کدام دانشمند ؟؟؟ کدام بهایی ؟؟؟
🔍 عدم ارتباط منطقی و تخصصی منبع با متن: (رئیس مرکز «قلب» ژاپن گفته است سیگنال موبایل برای «مغز» مضر است!)
🔍 تبلیغات تجاری در قالب شایعه! (همه شرکتها محصولاتشان آلوده و مشکلدار و سرطانزا هست به جز محصولات شرکت X) یا مثلا نارنگیهای فلان کشور کرم دارد ولی نارنگیهای ایرانی نه.
🔍 اینترنت و گوگل منبع نیستند! اینها ابزارهای ارتباطی و جستجو هستند. هرچیزی در آن پیدا شود لزوما درست نیست، حتی اگر در چندین جای آن تکرار شده بود. انگلیسی بودن متن یک مطلب نیز به معنی معتبر بودنش نیست!
🔍 «آیا میدانید»ها! نادانستههای حتی کوچک و سطحی جهان آنقدر زیاد است که تشخیص راست و دروغ بودن آنها بسیار مشکل است مگر آنکه منبع معتبر داشته باشند. پیشنهاد میکنیم زیاد آنها را باور نکنید چون تقریبا در بیشتر آنها همهی نشانیهای یک شایعه از جمله نداشتن منبع را خواهید دید!
🔍 شاهدان غیبی! همه ما افرادی را دیدهایم که در دفاع از یک ادعای عجیب خواهند گفت: «یکی از دوستان یا نزدیکانم با چشم خودش دیده است!». برای احترام به شعور خودتان هم که شده درخواست کنید با آن شخص سوم ملاقات کرده و حقیقت را از زبان خودش بشنوید و کشف کنید که واقعیت ماجرا چه بوده است؟
🔍 شیوهی نگارش و سطح علمیبودن: اشتباه املایی و نگارش شتابزده و غیرحرفهای در نوشتههای بسیاری از شایعهپردازان که بیشترشان از اقشار کمسواد هستند رایج است.
