از آنغوزه چه می دانید؟

خرید شیره آنغوزه به عنوان اصلی ترین محصول گیاه آنغوزه، هر ساله در سطح گسترده ای انجام می شود.

شیره آنغوزه در برگ های آن ساخته شده و به ریشه انتقال می یابد که با تیغ زدن ریشه خارج می شود و در پزشکی نوین کاربرد زیادی دارد.

معمولاً هر گیاه آنغوزه بین 20 تا 40 گرم شیره دهی دارد و از شیره آن ده ها نوع ماده دارویی ارزشمند به دست می آید که متأسفانه به دلیل نبود صنایع تبدیلی در ایران، به صورت خام به سایر کشورها صادر می شود.

انغوزه (انقوزه)، گیاهی است چند ساله که در دامنه وسیعی از نقاط گرمسیری ایران می روید و از سال های بسیار دور تاکنون، جزء اقلام مهم و شاخص گیاهان دارویی و صنعتی ایران محسوب می شده است.

توجه: جهت نیاز به مشاوره در زمینه خرید شیره انغوزه و یا اطلاع از قیمت هر کیلو شیره انغوزه می توانید با مدیر فروش بازرگانی فایدیم تماس بگیرید و یا از صفحه (تماس با ما) فرم موجود را برای دپارتمان فروش فایدیم ارسال نمایید.

شیرابه آنغوزه به عنوان آنتی اسپاسمودیک، برطرف کننده انگل های گوارشی روده، بادشکن و خلط آور، مصرف دارویی دارد.

در حال حاضر در ایران، اهمیت عمده این گیاه به لحاظ صنعتی – اقتصادی، به علت ارزش صادراتی آن است.

میزان شیره آنغوزه می تواند تحت تأثیر شیوه های مختلف برداشت، متفاوت باشد، از جمله:

•  سن برداشت گیاه
•  روشی که ریشه گیاه برش زده می شود
•  تعداد برش در طول دوره بهره برداری

ریخت شناسی آنغوزه (Narthex Polakii Stapf)

گیاهی است علفی، چند ساله، با برگ های مرکب و ریشه نسبتاً ضخیم و گوشتی که ارتفاع ساقه آن به بیش از یک متر می رسد.

گل های این گیاه به رنگ زرد و گل آزین آن به شکل چتر مرکب روی ساقه ظاهر می شود.

این گیاه مونوکارپیک در تقسیم بندی رانکیر جزء گیاهان همی کریپتوفيت بوده که در سال آخر عمر، تولید ساقه و گل نموده و پس از رسیدن بذر، سیکل حیات آن به اتمام می رسد.

میوه آنغوزه شیزوکارپ می باشد که پس از رسیدن، توسط زائده ای فنر مانند، به دو قسمت تقسیم می گردد که به هر کدام مریکارپ گفته می شود.

از ریشه و یقه این گیاه به روش تیغ زنی، در اواخر بهار، شیره ای با بوی نافذ خارج می شود که در مجاورت هوا به تدریج سفت می شود.

انواع شیره آنغوزه

یکی از پارامترهای تأثیرگذار در قیمت شیره انغوزه در سال 1401 نوع آن است.

شیره گیاه آنغوزه به دو صورت اشکی و توده ای آزاد می شود.

شیره اشکی آنغوزه

اولین برداشت شیرابه بدون مقطع گیاهی است که در حالت طبیعی از ساقه گیاه به مقدار کم خارج می شود.

این نوع شیره مرغوب ترین و نادرترین نوع آنغوزه است، بدون خاک و خاشاک و ظاهری غالباً مسطح و بیضوی دارد که نرمی خود را نیز تا مدتی حفظ می کند.

در مجاورت هوا سریعاً اکسیده و تیره می شود و به رنگ بنفش و سپس قرمز - قهوه ای در می آید و اگر شکسته شود مقطع آن به رنگ سفید مایل به زرد یا کمی گلی دیده می شود.

در این نوع شیره تا 15% اسانس وجود دارد.

شیره توده ای آنغوزه

در اثر تیغ زدن محل يقه (بعد از مراحل آماده سازی گیاه) از محل زخم خارج می شود و با بی دقتی جمع آوری شده و به رنگ های متفاوت زرد، قرمز و قهوه ای است.

تفاوت شیره اشکی و توده ای

سفتی نوع توده ای زیادتر از نوع اشکی و ناخالص تر از آن می باشد؛ به طوری که معمولاً در آن کاه و حتی قطعات ریشه و خرده های برگ یافت می شود و ارزش آن از نوع اشکی بالطبع کمتر است.

ترکیبات شیمیایی شیره آنغوزه

نتیجه حاصل از تجزیه شیره آنغوزه به شکل زیر است:

•  رزین: 62%
•  صمغ: 25%
•  اسانس: 3% تا 7%
•  فرولیک آزاد: 1.28%
•  مقدار کمی آب
•  وانیلین

فواید شیره آنغوزه

از شیرابه آنغوزه بیش از ۱۰۰ نوع دارو و 60 نوع علف کش بدست می آید. بنابراین فروش شیره انغوزه بویژه در بازارهای صادراتی چندان کار سختی نیست.

شیرابه این گیاه در تهیه داروهای ضد انگل، ضد تشنج و قاعده آور استفاده می شود.

آنغوزه دارای اثر ضد اسپاسم و بادشکن است و در رفع بیماری های تنفسی و دستگاه گوارش با منشأ عصبی استفاده می شود.

انغوزه در طب سنتی به عنوان ضد التهاب و در درمان التهاب گلو و رفع گرفتگی صدا استفاده می شده است. همچنین به عنوان ادویه در مواد غذایی مصرف دارد.

نحوه گرفتن شیره انغوزه

امّا بپردازیم به نحوه گرفتن شیره انغوزه که شاید برای شما کاربر محترم سؤال شده باشد.

همین ابتدا اشاره کنم که برداشت شیرابه آنغوزه یک روش کاملاً تجربی است و نباید انتظار داشته باشید که تمام بومیانی که در زمینه برداشت شیره آنغوزه فعالیت می کنند از یک متد پیروی کنند.

مرحله اول

شناسایی بوته های قابل بهره برداری (شناسایی بوته ها از اویل بهار شروع می شود)

مرحله دوم

پلاسیدن و پیچانیدن برگ ها

اواخر اردیبهشت ماه که مرحله شادابی برگ ها سپری شده و در حرکت شیره پرورده و با کاهش صورت گرفته و پس از مرحله کامل ذخیره کربوهیدرات ها، برگ های آنغوزه را پیچانده و بر روی محل خروج شيره (يقه گیاه) برگردانده و سنگی روی آن قرار می دهند.

هدف این است که شیرابه تولید شده در برگ ها به ریشه بازگردد.

مرحله سوم

کشتن

در این مرحله برگ های خشک شده را کنار زده و با تیشه اطراف یقه را به عمق 10 تا 15 سانتی متر خالی و سپس با وسیله مخصوصى الياف اطراف یقه را برداشته و پاک می کنند.

برگ ها را روی محل بوته قرار می دهند تا ریشه در معرض نور مستقیم خورشید قرار نگیرد؛ چون اگر نور خورشید مستقیم بر کنده (ریشه) بتابد، ریشه خشک و از بین می رود.

مرحله چهارم

برداشت شیره آنغوزه

بعد از مرحله کشتن ،با بیلچه خاک را کنار زده و منطقه را نمایان می کنند.

سپس بوسیله کاردک مخصوص برشی به ضخامت 1 تا 1.5 سانتی متر به صورت مقطعی (عرضی) در قسمت فوقانی ریشه (جوانه انتهایی) زده شده که به اصطلاح باز شدن دهنه کنده گفته می شود.

چند روز پس از تیغ زدن، برگ ها و خاشاک را کنار زده و سپس با کاردک مخصوص شیرابه را جمع آوری می کنند و مجدداً به عرض یک میلی متر ریشه را برش مقطعی می دهند.

توجه: در مقاله (اثر شیوه بهره برداری بر میزان تولید شیره آنغوزه)، توضیح داده ام که چرا برش عرضی روشی اشتباه است. توصیه می کنم حتماً آن مقاله را مطالعه نمایید.

نیازهای اکولوژیکی

این گیاه که اغلب در مناطق کوهپایه ای استان های کشور به صورت پراکنده می روید، از نظر شرایط توپوگرافی، شرایط زیر را می پسندد:

•  عمدتاً ارتفاعات ۹۵۰ تا ۲۴۰۰ متر از سطح دریا
•  اراضی شیب دار ۱۵% تا ۴۰%
•  شرایط اقلیمی خشک و نیمه خشک
•  متوسط بارش سالانه ۱۵۰ تا ۲۵۰ میلی متر

به طور کلی، گیاه آنغوزه کم توقع بوده و با حداقل فاکتورهای محیطی می تواند رشد کرده و تجدید حیات نماید. همچنین با خاک های فقیر و سبک سازگار می باشد.

در بعضی نقاط، مانند استان های یزد و اصفهان این گیاه در مناطق استپی با پستی و بلندی کم و تقريباً مسطح دیده می شود.
این گیاه اواسط اسفند ماه سبز می شود و قادر به تحمل درجه حرارت های پایین می باشد.

دوره رشد و خواب گیاه آنغوزه

مرحله رشد گیاه از اوایل بهار شروع و تا اواسط تیرماه ادامه دارد. سپس دوره خواب بوته های نابالغ آغاز و تا بهار سال بعد به طول خواهد انجامید.

حیات گیاه توسط اندام های زیر زمینی (ریشه و جوانه انتهایی) حفظ می شود.

دقت داشته باشید که زاد آوری گیاه فقط توسط بذر صورت می گیرد.

منبع: بازرگانی فایدیم